Proverbi cremonesi di campagna e di cittÃ
 | «Pàa, vìin e légna, làsa che la végna» Detti scelti dalla raccolta
| |||
A ‘l uzél ingùurt ghe crèpa el gòos. | |||
A i fìich, l’àaqua; a i péer, el véen. | |||
A mangiàa e a murmuràa - el püsèe ‘l è a incuminciàa. | |||
A mangiàa pàar che se lèca, a pagàa pàar che se crèpa. | |||
A Nadàal, mès pàan; a Pàasqua, més vèen. | |||
Béef el véen e làsa andàa l’àaqua a ‘l so destéen. | |||
Bunùura in becherìa e tàardi in pescherìa. | |||
Butéer de vàca, furmài de péegura, maschèerpa de càavra. | |||
Càarne che crès, el sàch après. | |||
Càarne che crès màangia de spès. | |||
Càarne de gal, càarne de cavàl. | |||
| entrambe molto rosse, dure, tigliose | ||
Càarne gràsa, càarne giàsa. | |||
| ghiaccia, fredda, flaccida | ||
Chi béef tàant, béef pòoch | |||
| chi beve tanto vino non potrà vivere a lungo | ||
Chi è svèelt a mangiàa è svèelt a lavuràa. | |||
Chi gh’àa ‘l pàan, gh’àa mìia i dèent. | |||
Chi gh’àa piàt el bèch, ‘l è mìia adàt a i puverèt. | |||
| il becco piatto è proprio delle anitre, che richiedono alimentazione abbondante | ||
Che ghe n’àa, na màangia. | |||
Chi sparàgna, vèen la gàta e ‘l se la màgna. | |||
A tàavula e a lét, nisöön rispét. | |||
Chi tìira de mìira, | |||
Chi vóol del mùst, sàpi la vìida d’Agùst. | |||
Cun püsèe se màangia, cun püsèe se mangiaràaf | |||
| con più si mangia, con più si mangerebbe | ||
Cuzìna gràsa, testaméent màagher. | |||
Cuzìna pìcula fà la cà gràanda. | |||
Dàm del gràan, che te daròo ‘l óof in màan. | |||
Dèeghe del rèmul, che i farà del brèmul! | |||
| date crusca ai volatili del cortile, che faranno ciccia | ||
Dùa gh’è mìia pàan, àanca i càan i sta luntàan. | |||
El bèen e ‘l padròon ‘l è cùma ‘l vìin in di fiàsch: incóo ‘l è bòon, dumàan ‘l è guàst! | |||
El bróot püsèe bòon - ‘l è quèl di so capòon. | |||
El fóoch el jöta el cóoch. | |||
El pàan di àalter el gh’à sèt crùuste | |||
| (Dante: "... quanto sa di sale lo pane altrui!") | ||
El péer el cróoda quàan’ ‘l è madüür. | |||
El prèet es sta vìif de càarne mòorta, el dutùur el sta vìif de càarne malàada, ‘l aucàat el sta vìif de càarne cuntrastàada. | |||
| (càarne cuntrastàada = persone in lite) | ||
El Signùur ‘l è vegnìt-zó de cavàl per tó-sö ‘na brìiza. | |||
El véen tüt in de na bùta, el salàm tüt in de ‘n büdél. | |||
El vìin de ‘n àn, el pàan de ‘n dé, la dùna de dezdòt àn. | |||
El vilàan, o féen o pàja, ... vergùt el màja; o néef, o birél, o véen, ... vergùt el béef. | |||
En bòon cudeghìin el va mangiàat cu’l cüciarìin. | |||
En parmezàan, en mantuàan, en melòon... ghe ‘n vóol cèent per truàane jöön bòon! | |||
En pàst bòon e ‘n pàst mezàan j mantèen ‘l òm sàan. | |||
Fastìidi e macaròon i và mangiàat càalt. | |||
Fìich , pèersech e melòon: ... tüti a la so stagiòon | |||
Galìne e capòon // bucòon de padròon. Gràsa cuzìna // puvertà vezìna. | |||
Guluzità de bùca // d’éser pentìit te tùca. | |||
I Mantuàan // i è làarch de bùca e strèt de màan. | |||
In càaza sua bàasta ‘n piàt de bùna céera. | |||
In cà, tüt ‘l è bòon. | |||
In dùu a tàch a ‘n capòon e in quàter a tàch a ‘n rasegòon. | |||
In mancàansa de ‘l furmài gh’è bòon àanca la crùusta. | |||
I siür i fà la pàansa,// i padròon i se lamèenta, // i puarèt i gh’àa nièent in de la credèensa. | |||
I tèen püsèe j óc che la pàansa. | |||
La bùca l’è màai stràca // se la sèent mìia de vàca. | |||
La cuzìna l’è ‘na rüìna. | |||
La dispèensa la vóol a mizüüra de la cunsistèensa. | |||
La dùna l’è cùme la castàgna: // bèla de fóora e dèenter magàgna. | |||
La galìna che gìra per cà // la se fà ‘l gòos e gnàan’ la la sà. | |||
La minèestra l’è la biàada de ‘l òm. | |||
La pulisìa l’è més mangiàa. | |||
L’àaqua la fà südàa, el vìin el fà cantàa. | |||
La spùuza e la fritàada // le vóol fàte a la fiamàada. | |||
La tùurta l’è bèla intàant che l’è intréega. | |||
Lavàa la càarne, mes’ciàa el véen e batezàa ‘n vilàan, // ‘l è tüta àaqua gudìida màal. | |||
Lègna véerda e pàan frèsch, // la cà la va in malùura prèst. | |||
‘L è mèi andàa da ‘l furnèer che da ‘l spesièer. | |||
‘L è mèi lecàa ‘n òs che ‘n bàch. | |||
‘L è mèi ‘n óof in màan che ‘n pòol per àaria. | |||
‘L è mèi ròba vàansa che crépa pàansa. | |||
Li dùni maridàadi li pàar fujàadi riscaldàadi. | |||
‘L óof el vèen da ‘l bèch. | |||
‘L unùur el fà bójer la pügnàta. | |||
Màai lamentàase de ‘l bróot gràs. | |||
Mangiàa e murmuràa, el püsèe ‘l è a cuminciàa. | |||
Melegòt ciàar. pulèenta spèsa. | |||
Mìia sèemper se póol vìighe i gnòch a mizüüra de bùca | |||
Milàan póol fàa, Milàan póol dìi, // ma póol mìia fà de à | |||
Milàan póol fàa, Milàan póol dìi, // ma póol mìia fàa de àaqua vìin. | |||
Mizéeria ciàma panàada. | |||
Pàan e nùus, mangiàa de spùus. | |||
Pàan in prèestit, chisóola rendìida. | |||
Pàa, vìin e légna, làsa che la végna. | |||
Pàansa pièena la crèt mìia a chéla vóoda. | |||
Per la fritàada, na bùna fiamàada. | |||
Per ‘na vàca, se rèesta mìia de fàa furmàc. | |||
Per san Faüstìin, metà pàan e metà vìin; / tüta la lardèera / e méza la fenèera. | |||
Per san Martìin, tüt el mùst ‘l è vìin. | |||
Per san Michéel, la merèenda la và in ciéel. | |||
Per san Ròch, l’armàandula zó da ‘l bròch. | |||
Per Sàanta Crùus, pàan e nùus. | |||
Per sant’Àna le nùus le se scàna. | |||
Per sèenter de zéet bizügna stàa in de la süca | |||
| una volta l’aceto si conservava in recipienti ricavati da vere e proprie zucche scavate ed essiccate | ||
Pès cùt e càarne crüüda. | |||
Préet e pùi j è màai sadùi. | |||
Quàan’ büta le vìide in Màc, s’impièena i tinàs. | |||
Quàant el péer ‘l è madüür el cróoda da per lüü. | |||
Quàant en puarèt el màangia na galìna, o ‘l è malàat lüü o l’è malàada la galìna. | |||
Quàan’ ghe n’è, ghe n’è per per tüti. | |||
Quàan’ i gh’à mangiàat la tùurta, i se ricòorda pö de la técia. | |||
Quàan’ la bàarba la fà i bianchéen, làsa la dóna e tàchete a ‘l véen! | |||
Quàan’ la và bèen, la maschèerpa la pàga el fèen | |||
| è un vecchio proverbio; nelle buone annate la ricotta ripagava del fieno | ||
Quàan’ le nùus le vèen a ciòpa, i fitàavul i và in ciòca | |||
| quando le noci vengono a mazzetti, il fittabile va in rovina | ||
Quàan’ pióof in sü i cóof, gh’è bundàansa de galìni e de óof. | |||
Quàan’ se gh’àa fàm, el pàan (var.: la pulèenta) el pàan el pàar salàm. | |||
Quàan’ se gh’àa pièen la pàansa, la pipàada la dà sustàansa. | |||
Quàan’ te vèdet i fiùur de spìin, imbutìilia ‘l vìin! | |||
Ròba càara e dùni brüti, ghe n’è per tüti! | |||
Sàch vóot el stà mìia in pée! | |||
Scàarpa gràanda e bicéer pièen... e pò tóola cùma la véen! | |||
Se jöön ‘l è svèelt a mangiàa, ‘l è svèelt àanca a lauràa | |||
Se ‘l è mìia in de ‘l fùurno, ‘l è in sö la pàala. | |||
Sèensa levàat se fà mìia del pàan. | |||
Se pióof in sö la pulezìna, oh che bùna pulentìna... | |||
Serèen de nòt el vàal en gnòch. | |||
Setèember, setembrìin ‘l è ‘l mées che se fà el vìin. | |||
Se te vóot fàa ràbia a ‘l to vezìin, piàanta ‘l ài per san Martìin. | |||
Tèra néegra fà bòon pàan; tèra biàanca, gnàanca en gràan. | |||
Tròpa bundàansa finìs per fàa màal a la pàansa. | |||
Vìin véc e dùna gióvina! | |||
| |||
...e ancora: | |||
Àanca el vìin biàanch el fà végner el nàas rùs. | |||
Chi sta in pèer a la cuzìna, el màangia la minèestra càalda. | |||
Dùna lasàada e minèestra riscaldàada li vàal na pipàada. | |||
El vìin amàar tégnetel càar. | |||
El vìin bòon ‘l è quél ciàar, amàar e àanca càar! | |||
El vìin ‘l è ‘l làt d’i veciulìin. | |||
Galìna vécia fà bòon bróot. | |||
I fiùr de ‘l vìin i gh’è gnàanca nel giardìin de ‘l Re. | |||
‘L amìich e ‘l vìin i vóol véc! | |||
La nébia d’aprìil, la tóos el pàan e àanca ‘l vìin. | |||
Quàan’ la fàm la vèen in ca’, ‘l amùur el vùla jà | |||
Rìis e fazóoi, minéestra de fióoi... | |||
Vìin nóof, bràaghi prùunti... | |||